Tarihçe

İzmir ve çevresinin tarihi Cumhuriyet döneminde yapılan kazı çalışmalarıyla aydınlatılmıştır. Bayraklıda ilk kazı çalışmaları 1948-1951 yılları arasında Ankara Üniversitesi adına Prof. Dr. Ekrem AKURGAL tarafından başlatılmış ve aralıklarla sürdürülmüştür. Bu arkeolojik kazıların sonucu, İzmir tarihinin M.Ö.3000 yıllarına kadar dayandığını göstermektedir. Bilindiği gibi Tunç devrine rastlayan bu çağda, Anadolu yayılasında tarihinin önemli uygarlıklarından olan Truva uygarlığı egemen dir. Bayraklı ilk yerleşiminin de Truva uygarlığı ile yoğun iletişim ve etkileşim içinde bulunduğu, kazılarda ortaya çıkan taş temeller üzerinde yükselen taş ve kerpiç ev duvarlarından anlaşılmaktadır.

M.Ö.2000 yıllarında eski İzmir yerleşiminde ortaya çıkan kültür ve uygarlık değişiminin Truvalıların dostu ve müttefiki olan Hitit (Eti) İmparatorluğunun etkisiyle oluştuğu, yine kazılarda ortaya çıkan bir çok Hitit eserlerinden (Piton,İdol ve Çömlekler) anlaşılmaktadır. Bu dönemde tüm Ege'de beliren Hitit etkisi, Bayraklı kazılarında ve Kemalpaşa Karabel'de bulunan savaşçı kabartmasında,Manisa'da ana tanrıça Kibele'ye ait kayalara yapılmış rölyeflerde açıkça izlenmektedir. Efes kentinde ortaya çıkan ana tanrıça Artemis'in de Hitit ana tanrıçası Kibele ile birleşerek tasvir edildiği belirtilmektedir.

Bir çok araştırmacının görüşüne göre ilk şehir körfezin kuzeydoğusunda bugünkü Bayraklı sırtlarında Tepe kule mevkiinde kurulmuştur. Bir görüşe göre ise ilk yerleşimin Syplos' (bugünkü Yamanlar) Dağı yamaçlarında olduğu daha sonra Tepe kule'den Turan yönüne kaydığı ileri sürülür. Yapılan kazılarda ele geçen buluntular da Tepe kule mevkiindeki yerleşimi kanıtlamaktadır. Syplos Dağının kenarlarına yönelik Tantalos şehrinin yerinde bugün göze çarpan Akropol, Tantalos Mezarı ve Tepe kule'deki arkeolojik kalıntılar yerleşim tarihinin arkaik çağa dayandığını göstermektedir. Tantalos Mezarının diyagonal taşları bu devrin tipik örnekleridir. Bayraklı buluntularında ortaya çıkan evler genellikle tek odalı olup, duvarların alt kısımları taştan,üst kısımları kerpiçten,tavanları ise ahşaptandır. Evlerin her biri rutubetten korunma ve mülkiyet gereği olarak 60cm.mesafelerde kurulmuştur. Hemen her evde banyo tekneleri ile zahire ve su koymaya yarayan büyük küpler bulunmuştur. Şehrin surları üstün bir işçilik göstermektedir.

Yamanların Bornova eteklerine inen eğiminde bulunan 30-40 dolayındaki Tümülüs, bir bakıma eski İzmir'in mezarlık kalıntılarıdır. Bayraklı'nın üst kesimindeki 205 metre yüksekliğindeki burun üzerinde tantalos'un mezarı olarak bilinen yapı bulunmaktadır.29-60m çap ve 27-60m yüksekliğindeki bu yapının M.Ö.7 yüzyıla tarihlendiği belirlenmiştir. Bugünkü Turan'ın üst tarafından ve 365 m yüksekliğindeki tepenin üzerinde uzunlamasına bir duvarla ikiye ayrılan dörtgen şekli Akropol bulunmaktadır. İçinde evler bulunmadığından buranın savunma amacıyla yapıldığı düşünülmektedir. Bu Akropol'ün güneydoğusunda ve alt tarafında tantalos'un mezarının doğusunda küçük kale kalıntıları yer alır. Bayraklı'da yer alan eski İzmir yerleşiminin M.Ö.1050 yıllarında Dor istilası nedeniyle Ege sahillerine geçen ve birçok yerleşim yeri kuran Aiol ve Ionların egemenliğine geçtiği ve Herodot 'un saydığı 12 Ion yerleşimi içinde Smyrna'nın da bulunmasından anlaşılmaktadır. Bu dönemde büyük Bir refah içinde yaşayan Smyrna'nın sınırlarını kimsen genişlettiği, Bayraklı kazılarındaki çeşitli devirleri gösteren çok katlı kesitlerden anlaşılmaktadır. Ion devri katlarında, bu döneme ait sanat eserleri ve arkeolojik değerlerde buluntular elde edilmiştir.